وجوه عرفانی در اندیشۀ سیاسی سید جعفر کشفی

سید جعفر کشفی به لحاظ زمانی در دوره‌ای قراردارد که مطابق با نظریة زوال، باید اندیشة سیاسی در آن دوره از جامعة علمی ایران رخت بربسته باشد. با وجود این، کشفی از اندیشمندان بزرگ عصر قاجار است که در دو کتاب خود یعنی «تحفه‌الملوک» و «میزان‌الملوک»، بر مبنای اسلوبی عرفانی، اندیشه‌های سیاسی خود را ارائه داده است. ما در این مقاله در پی بررسی این نکته‌ایم که کشفی چه سنخی از اندیشة سیاسی را در عصر خود ارائه داد و اندیشة وی چه تأثیری بر اندیشه‌های سیاسی پس از خود نهاد. فرضیۀ اصلی ما در این مقاله این است که کشفی از اصلی‌ترین نمایندگان اندیشۀ سیاسی عرفانی دقیقاً در زمانه‌ای است که مطابق نظریۀ زوال، اندیشۀ سیاسی در ایران می‌باید خاتمه می‌یافت؛ اما حضور کشفی عامل تردید در این نظریه است.